ΕΛΥΜΝΙΟΣ: ΔΕΝΔΡΙΚΑ και ΕΛΥΜΝΙΑ

Γράφει ο Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος »

                                     

 « Εν τω της Πάνος άλσει χαράξω το σον όνομα εν φλοιώ πίτυος. Και οι περαταί ερούσιν : Η τόδε Δάφνιδος ην η πίτυς » - Θεοκρίτου Ειδύλλια.

( Στο άλσος του Πανός θα χαράξω το όνομά σου στον φλοιό του πεύκου. Και οι περαστικοί θα λένε: Αυτό το πεύκο ανήκε στον Δάφνι ).

Αχ!..Μαρία!..

Να λοιπόν, που οι αρχαίοι μας πρόγονοι, παρ΄όλο τον σεβασμό και την ιερή τους Δενδρολατρεία που έτρεφαν και απηύθυναν προς το Δάσος, τα Ιερά Άλση και τα Δένδρα τους ( τα θεωρούμενα ως κατοικίες ψυχών Δρυάδων κι΄Αμαδρυάδων )...να που φορές παραστρατούσαν για λόγους διάφορους... θρησκευτικών, ή κοινωνικών αντιλήψεων, ή άλλων τινων πρακτικότερων λόγων...και επενέβαιναν ( ας το ΄πω έντεχνα ) πάνω στα Δένδρα - όχι στην κοπή ( καθώς υπήρχαν καθοριστικοί όροι της πολιτείας σε θέματα υλοτομίας και αυστηροί νόμοι στην περίπτωση πυρκαγιών ) - μα κι΄ ηθικοί κανόνες το περισσότερο...όμως τουλάχιστον μπορούσαν να επεμβούνε ( να το χαρακτηρίσω « έντεχνα » ), πάνω στην εξωτερική στιβάδα των κορμών των δένδρων - τον φλοιό!.. Στα Ελληνιστικά μάλιστα χρόνια η χάραξη εκφράσεων, ή και συμβόλων πάνω σε δένδρινους κορμούς, μετατρεπόταν σε ποιητικό - ερωτικό μοτίβο - που δεν απέχει των σημερινών μας χρόνων και πολύ... Μια καρδιά, ένα βέλος... και « Μαρία - σ΄αγαπώ! »...( Βέβαια τη σκυτάλη σήμερα των δένδρων πήραν οι τοίχοι...και τα χαράγματα πλέον έγιναν γκράφιτι... Μα - κι΄ αν χρειαστεί κάτι να ΄πω - τα περισσότερα τουλάχιστον απ΄ αυτά, τα βλέπω σαν σούρεαλ-μοντερνιστικά, έχοντας χάσει το ρομαντισμό των προκατοχών τους )...

Χαράγματα Θεών και Ηρώων...

Οι αρχαίοι μας όμως, χαράζαν στους κορμούς όχι μονάχα ερωτικά σινιάλα και μηνύματα κι΄ άλλα τους σύμβολα...μα και μορφές ακόμα, για λόγους διαφορετικούς - ως είδος τέχνης - όχι εμφατικά επίσημης, αλλά ως μία ( να το ΄πω ) αναθηματική τους πράξη...Τόποι λατρευτικοί τα Ιερά τους Άλση... και οι κορμοί των δέντρων τους, φέραν χαράγματα αναθηματικά...όπως η Δρυς του Δωδωναίου Διός, όπως η ιερή Ελιά της Αθηνάς επάνω στην Ακρόπολη κι΄ άλλες - αλλού αναφορές... Δίχως λοιπόν να είναι επίσημη μορφή της τέχνης η χαραγματική αυτή δραστηριότητα ( όπως η αγγειογραφία, όπως κι΄η γλυπτική ), παρ΄όλα αυτά, πάσχιζε κι΄ αποτύπωνε πέραν από ερωτικούς συμβολισμούς, ονόματα Νυμφών κι΄ηρώων-Ημιθέων, ακόμη και Θεών!.. Όπως μπορεί κι΄άλλων Επίσημων Ονομαστών... Πολιτικών και Στρατιωτικών, Σοφών και Περιηγητών...

Στην « Παναγιά »...

Και να που ανηφορίζουμε μαζί με τον ιστορικό Μπελλάρα...στην μεσαιωνική Μητρόπολη ως φέρεται, του Καστρινού « ύπερθεν Ελυμνίου » :

« Εκεί εις το Γενέσιον, την Μάνα της την Άννα / οπού ΄ναι άλσος γηραιών δρυών και εκκλησία »...

Και το μεν ιπποτικού ρυθμού Ιερόν της « Παναγιάς » φαίνεται οικοδομημένο επί προγενεστέρου Ιερού των μεσαιωνικών υστεροβυζαντινών χρόνων...αλλά και τούτο εικάζεται ( από των ενδείξεων ), ως δομημένο επί αρχαιοτάτου Ιερού των Ελυμνίων προγόνων μας... Ώστε και ο περίγυρος Ιερός... και το Αλσύλιο Ιερό ... αποτελούμενο από την συστάδα των γηραιών Δρυών ( υπολείμματά τους υπήρχαν ως τα πρόσφατα χρόνια ), από υψηλούς πεύκους, πλατάνους, κυπαρίσσια, γηραιές ελιές και λοιπή αγριοβλάστηση ...αναπτυσσόμενα όλα αυτά από το άφθονο υπόγειο νερό, αλλά και το ρεούμενο υπέργειο, που άρδευε στο παρελθόν τα γύρω εύφορα περβόλια και που από καιρό υδραγωγεί και ενισχύει τις ανάγκες ύδρευσης της Λίμνης.

Τοπικές παραδόσεις...

Είναι - ως νομοτέλεια - προφανές : Όπου Δάση, νερά, Ιερά, τόποι διαχρονικής κατοίκησης μεστοί γεγονότων, τόποι θρησκευτικών και κοινωνικών εκδηλώσεων, τόποι ποικίλων δραστηριοτήτων...είναι προφανές οι τόποι αυτοί να προσφέρουν πλούσιες και συχνά βαθύριζες παραδόσεις, που μας οδηγούν σε αλλοτινές εποχές και γεφυρώνουν το σήμερα με το χθες, αποδεικνύοντας την συνέχεια της φυλής και της ράτσας μας... ( Αυτός άλλωστε είναι βασικά ο στόχος της Λαογραφίας )... Και οι θρύλοι της « Παναγιάς » και της Λίμνης... και του αρχαίου Ελυμνίου οι μύθοι... και του Βυζαντινού τα θρυλούμενα... και του Τουρκοκρατούμενου τα εξιστορούμενα... και οι έμμετροι « Θρύλοι » του Ιστορικού μας Μπελλάρα ...κι΄οι διηγήσεις οι παλιές παππούδων και γερόντων - ( όσοι από αυτούς ποτε συγκεντρωθήκαν και διασωθήκανε ) - είναι όντως πολλοί!. Ένας από αυτούς, θα μας απασχολήσει σήμερα...

Στο αρχαίο Ελύμνιον...

Την « ιστορία » θα σας την διηγηθώ όπως την άκουσα από τον υπέργηρο πατέρα μου - βετεράνο του ναυτικού θερμαστή - όπου παραμένοντας για διάστημα με το παροπλισμένο ( λόγω μιας κρίσης ) πλοίο του « World Legion » ως ναυτοφύλακας ( « watchman ») σε Ολανδικό λιμάνι, ένας καθολικός αβάς ( ιερέας ) που επισκεπτόταν το καράβι του για ευλογία, τον φιλοδώρησε με κάποια περιοδικά φυλλάδια ( στα ελληνικά ), για συντροφιά μέσα την μοναξιά του και στα ταξίδια - όπως προοιώνιζε - το πέρας και της κρίσης... Φιλομαθής ο πατέρας μου ( πάντα κουβαλούσε μαζί του βιβλία ) έμεινε έκπληκτος όταν σε κάποια σελίδα ενός περιοδικού διάβασε πως... « όταν το αρχαίο Ελύμνιον επισκεπτόντουσαν Αθηναίοι ονομαστοί για αναψυχή ( Προσωπικότητες ή Σοφοί )...οι Ελύμνιοι χαράζανε πάνω στους κορμούς ενός Ιερού Άλσους Δρυών, τις μορφές τους - ως φιλόξενη ένδειξη της τιμητικής παρουσίας τους! »... Δυστυχώς...ο απλοϊκός ναυτικός, ( παρ΄όλο το ενδιαφέρον που έδειξε ), δεν ήταν ούτε ιστορικός, ούτε ερευνητής να κρατήσει το « ντοκουμέντο » αυτό ( περιοδικό - τίτλο - συγγραφέα - πηγή κ.λ.π. ) και επί πλέον χάθηκε κι΄αυτό το ίδιο περιοδικό στα χέρια άλλου πια συντροφοναύτη, καθώς η κρίση έληξε και αριβάρισε το πλοίο... Έτσι παρέμεινε μόνη πηγή η προφορική ( που συχνά μας μετέφερε ) πληροφορία... και που πιστεύαμε αληθινή - όντας παιδιά - χάρις στην έμφυτή του ειλικρίνεια και την φερεγγυότητά του!..

Οι Αθηναίοι του Περικλή!..

Μην σπεύσει να μειδιάσει κανείς, πως τέτοιες ατεκμηρίωτες πληροφορίες τις παίρνω στα σοβαρά!.. Άλλωστε ουδαμού βρίσκεται περί του Ελυμνίου παρόμοια πληροφορία...αφού ( αντίθετα ) ελλείψει ικανών αρχειακών πηγών - και στην σιγή ( ή την σχεδόν ανυπαρξία ) αρχαίων πληροφοριών - ακόμη και αυτή η θέση κι΄η υπόσταση του ίδιου Ελυμνίου, μας προξενεί ερωτηματικά πολλά, προσφέρεται σε έρευνα κι΄υπόκειται σε κρίση... ( Προσωπικά ο ίδιος, « χρόνιος » ιστοριοδίφης τοπικός, ποτέ μου δεν συνάντησα τέτοια πληροφορία, υποθέτοντας πως ίσως να προέρχεται - και επαναλαμβάνω « ίσως » - από κάποιον Ευρωπαίο άνώνυμο περιηγητή )... Γιατί σαφώς τέτοια του είδους λαϊκότροπα μεταφερμένα αφηγήματα, είτε αστήρικτες δημοσιεύσεις... είναι ανίσχυρες, λυμφατικές... και δεν προσφέρουν τίποτα - αντίθετα παραπληροφορούν!.. Αν θα μπορούσε φυσικά να στοιχειοθετηθεί μια τέτοια ιστορία...τότε στα σίγουρα θα την ενέτασσα στην εποχή των 2.000 Αθηναίων Κληρούχων του Περικλή που εγκατέστησε στην βόρεια την Εύβοια και Ιστιαία, ευθύς μετά το 446 π.Χ. Τότε ίσως και να δικαιολογούνταν οι τέτοιου είδους « τουριστικές » επισκέψεις των Αθηναίων στο Ιστιαιϊκό ( είτε Χαλκιδικό ) μας Ελύμνιο!..



« Σεβάχ Θαλασσινοί! »...



Πολλές φορές οι αφηγήσεις των θαλασσινών ( μαυλιστικές αυτές ), πλατιάζουν κι΄υπερβάλλουν... γινόμενοι οι ίδιοι γραφικοί - « Σεβάχ Θαλασσινοί! » - διηγούμενοι ( σαν τον Ινδικοπλεύστη τον Κοσμά ) θρύλους θαλασσινούς... για « Σημεία και Τέρατα! »... Αλλά γιατί και δημοσίευσα ετούτη την διήγηση;.. Μα θα μιλήσω τώρα πάρα κάτω για τα « Σημεία » - α! ναι!..και για τα « Τέρατα! »... Ας ΄πω ακόμη και τον λόγο...για να μην τυχόν χαθεί κάποιο χαριτωμένο πληροφόρημα απ΄την Λιμνιώτικη ναυτο-λαογραφία, καθώς κι΄αυτό παραλληλίζεται ( ως προανέφερα ) με τα ευρύτερα αρχαιοελλαδικά παρακλάδια του... Πάντως εγώ...το βάζω για - « καλό και για κακό » - στην πίσω μεριά του μυαλού μου... Και περιμένω - όπως εσείς!.. ( Μια είσοδος σε σκοτεινή σπηλιά...πάντα προσφέρει την γοητεία της εξερεύνησης! )...

« Τέρατα! »..

Ήταν που ο μακαρίτης 93-χρονος κυρ Νίκος Τσιφόρος ( εξάδελφος του αλησμόνητου συγγραφέα ) - ιδιοκτήτης τον παλιό καιρό ( από κληρονομιά της οικογενείας ) - της εκκλησίας της « Παναγιάς » - μου διηγήθηκε σε μια απ΄τις πολλές μας που κάναμε συζητήσεις...πως στα νεανικά του χρόνια, θυμόταν πως κόβανε τους χονδρούς πεσμένους κορμούς - από δυνατή θεομηνία - γέρικων της « Παναγιάς » Δρυών...που είχαν πάνω τους μορφές - σαν « φουσκωμένα Τέρατα! »...

- Και τι τα κάνατε τα κομμάτια... ρώτησα με αδημονή!..

- Τα στέλναμε στα καμίνια για ξυλοκάρβουνα, μου ΄πε...

Κέρωσα!.. Ο νους μου - στα αστεία και στα σοβαρά - γύρισε πάλι εκεί... « στην πίσω μεριά του μυαλού μου! »... Λες; είπα!.. κι΄αναρωτήθηκα : Οι μορφές, ο καιρός και τα χρόνια... τα « τάχα χαράγματα των Ελύμνιων κι΄οι Αθηναίοι του Περικλή »...οι διογκώσεις, το φουσκάλωμα ( ως λέγεται ) του κορμού και οι φουσκωμένες ( που μου ΄πε ο Τσιφόρος μορφές ) σαν όπως τα « Τέρατα »...οι μπουρλίτες, οι κόμβοι του δένδρου και τα παραμορφωτικά ινώδη ογκίδια...τα αναθήματα και τ΄αφιερώματα !..όλα αυτά, με ΄βάλανε πάλι σε πειρασμό...

Α! ρε πατέρα!..

Α! ναι!...κι΄εκείνος ο Καθολικός Αβάς...και ΄κείνο το άγνωρο Περιοδικό... που χάθηκε διαπαντός!.. Α! ρε πατέρα!..

Δ.Α. - « Ελύμνιος »

Βοηθήματα :

« Το Ελύμνιον » Ν. Μπελλάρα - « Ελληνική Μυθολογία » Π. Ντεσάρμ - Εγκυκλοπαίδιες « Πάπυρος Λαρούς » - « Χρ. Γιοβάνη » - Λεξικά Αρχαίας & Νέας Ελληνικής - Διαδίκτυο - Βικιπαίδεια - ΑΙ - προφορικές διηγήσεις παλιών - κ.α.

Η φωτό : « Σύσκιον φως! » - της Ανθής Αποστόλου.