ΕΛΥΜΝΙΟΣ: ΚΑΝΑΛΙΟΙ ΘΡΥΛΟΙ...

ΚΑΝΑΛΙΟΙ ΘΡΥΛΟΙ...

( Οδοιπορικό με τις μαρτυρίες αλαφροΐσκιωτων )

Γράφει ο Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος »


Βυθισμένοι υπόηχοι!.Λίμνη...8 του Σεπτέμβρη - μετακατοχικά χρόνια - ανήμερα της Παναγιάς της « Λιμνιάς »...ώρα περίπου έξη τ΄απόγεμα...και πάνω στον Αη-Χριστόδουλο, η υποδοχή της αγίας Εικόνος της Θεομήτορος - εθιμικό τελετουργικό της τρίτης μεγάλης πανήγυρης της Ευβοίας... Ήταν που η παλιά Λιμνιώτισσά μας ( θειά τάδε...) φορεμένη με τα καλά της, κίναγε αργοπορημένα λιγάκι απ΄το σπιτικό της - θεμελιωμένο από χρόνια πλάι στη ρεματιά « Καναλίων » - ν΄ανέβει πάνω στην υποδοχή της Εικόνας..... Να όμως...που κοντοστάθηκε!..Γιατί πλήθος λαός...βήματα, ποδοβολητά ...κι΄υμνωδίες γλυκές ψαλτηριού θαρρείς παιδικού ( έτσι της φάνηκε )...ερχόνταν παράδοξα...μέσα απ΄το Ρέμα!.. Ξεκαθάρισε κι΄ όλας την παιδική ψαλμουδιά... « Κ ύ ρ ι ε ε λ έ η σ ο ν !.. »... Η θεοσεβής μας Λιμνιώτισσα σταυροκοπήθηκε!.. « Θα ΄ναι αντίλαλος της υποδοχής - σκέφθηκε προς στιγμήν - πάνω απ΄τον « Κούκο »...Όμως - όχι! - δεν ήταν... Γιατί... πόρτες που κλείναν ακούστηκαν - σιδερένιες, βαριές, μοναστηριακές - κι΄ύστερα...βουητό φοβερό και ορυμαγδός σαν από κατολίσθηση, σαν από μεγάλο σεισμό!.. Η Λιμνιώτισσά μας πάλι σταυροκοπήθηκε!.. Άναψε δυό καρβουνάκια με μιάς, έριξε δυο κουκιά μοσχολίβανο ( δάκρυ ελιάς ) στο πήλινό της λιβανιστήρι και θύμιασε σταυρώνοντας το τοπίο προς την Καναλιώτικη ρεματιά!.. Όχι! δεν πρόλαβε την υποδοχή της Εικόνας της Παναγίας « Λιμνιάς! »... Άλλη την πρόλαβε « Παναγιά! ».... Η βυθισμένη εκείνη των θρύλων « Παναγίτσα των Καναλίων! »...

Εξερευνώντας τον Χείμαρρο...

Ανηφορίζοντας προς το βάθος της ρεματιάς - αριστερά το ύψωμα του « Πευκάκι », δεξιά το « Λιβράκι » ( ο βόρειος « Καναλιώτικος Βράχος » ) - προσπερνούμε το μικρό « Κανάλιο » καταρράχτη, με λιγοστό τώρα νεράκι, μα άφθονο στα παλιά. « Βαρέλι » τον ονομάζανε τότε - ως φαίνεται απ΄το βαρέλι ( μυλοβάγενο ) του υδρόμυλου που λειτουργούσε εκεί απ τα μεσαιωνικά και τουρκοκρατούμενα χρόνια - και που υπολείμματα της τοιχοδομής του και του μυλαύλακα υπάρχουνε ως τα σήμερα... Λίγο πιο πάνω ο « Πλατανάκης » με τη φυσική του νεροτριβιά - υπαίθριο εκείνα τα χρόνια πλυντήριο - πλαισιωμένος κι΄απ΄τις δυό του μεριές με ασβεστοκάμινα που αποσπούσαν την ασβεστόλιθη πέτρα τους απ΄τον κρεμάμενο πάνω τους άγριο Βράχο - πετροκοράκων φωλιά μέχρι τα σήμερα... Μέσα εκεί σε κεκλιμένο πρανές της άλλης μεριάς και μικρή πεδινή απλωσιά...μια συστάδα γερασμένων ελιόδεντρων ( λίγο πριν της μεγάλης φωτιάς ) καλείται ως σήμερα « Καλογερικά! »...και δεν είναι παρά απομεινάρι Μετοχιού Μοναστηριακού τον παλιό τον καιρό ( μισά 17ου αι. ) του Οσίου Δαβίδ - του « Αη-Γέροντα! » - περιοχή που ο ιστορικός του « Ελυμνίου » Ν. Μπελλάρας, τοποθετεί - αν όχι κάποια Μονή - τουλάχιστον τα ενδιαιτήματα του Επίσκοπου της « Επισκοπής Καναλίων ».

Ολίγα για την Επισκοπή...

Επισκοπή είναι η διοικητική περιφέρεια ενός Επισκόπου...και τούτη η « Επισκοπή Καναλίων » σταδιοδρόμησε από τα ύστερα Παλαιολόγεια χρόνια του 14ουαι. και με διακοπές έφτασε ως τα μισά περίπου του 17ουαι. οπότε και οριστικά εξαφανίστηκε. Ζωηρές ως τα σήμερα που κράτησαν παραδόσεις, μιλάνε για κάποιον μεγάλο σεισμό που γκρέμισε τους πάνω Ξερόβραχους και που οι κατολισθήσαντες βράχοι καταπλακώσαν τα « Επισκοπικά ενδιαιτήματα » ( του Μπελλάρα ), ή την υπάρχουσα της « Καναλιώτισσας Παναγίτσας » Μονή των Λιμνιώτικων παραδόσεων... Για τούτο τον λόγο, κατά τα χρόνια του Μεσοπόλεμου ( 1931 ) έγινε πάνδημη ανασκαφή - εθελοντική...αλλά τίποτε το αναμενόμενο ( ίσως και λόγω τότε δυσχερειών ) δεν απέδωσε. Έκτοτε ο τόπος εκείνος ( της « Γούρνας - ανασκαφής » ), θεωρήθηκε Ιερός, σηματοδοτήθηκε με Σταυρό και εικονοστάσια...κρατώντας την άσβεστη μνήμη της διαλυθείσας Επισκοπής...ή ίσως και της πιθανόν υπαρκτής Μονής, μιας άλλης του τόπου - « Καναλιώτισσας Παναγίας! »...

Σύσκια και αλαφροΐσκιωτα!..

...οράματα και θεοτικά...από ανθρώπους ( τότε ) που ΄χανε « καθαρή την καρδιά »...κι΄άκουγαν ψελλισμούς κι΄αλλοκοσμικές ψαλμουδιές... κι΄είχαν αθώα - αγαθή την ματιά - που βλέπαν συχνά ( ομοίως συχνά και το ΄λέγαν ), μέσα στις κουμαριές και μυρτιές... έναν άγνωστο Άγιο να περιφέρεται!.. Έβγαινε λέγαν από ολόχρυση λάρνακα που κείτοταν φυλαγμένος και θύμιαζε τον χειμαρρίσιο περίγυρο..τόσο που την αγιωτική ευωδιά και το μοσχολίβανο αντιλαμβάνονταν οι τυχαίοι περαστικοί, που σταυροκοπούμενοι κι΄ ενεοί, διερωτιόντουσαν απορούντες... « Να ΄τανε άραγε ο Αη- Γέροντας - ο Δαβίδ ( που ΄χε στον « Πλατανάκι » τα « Καλογερικά του; » )...ή μήπως ο άλλος κοντογείτονας Όσιος - ο Ιωάννης ο Ρώσος - που του ‘στήσανε Κονοστάσι! »... Όμως ο ένας είχε τα άγια του λείψανά ψηλά, στο Μοναστηράκι του Καβαλάρη...κι΄ο άλλος σύσσωμος κείτοταν νήδυμος, στο πεφιλημένο του το Προκόπι!.. Ποιός ήταν λοιπόν;..

Στον κορμό της αγιασμένης ελιάς!..

Αγιασμένη όντως και γέρικη τόσο...όσο που να ΄φτανε - τις είδε; - τα χρόνια της αρχαίας Επισκοπής...μ΄ένα χοντρό - στοιχειωμένο κορμό - που στα ψηλά της κλωνιά, στους κόμβους και τα ογκίδια, κουρνιάζαν αγριοπούλια του λόγγου...και στο κουφαλιασμένο της ριζοκόρμι... ξαπόσταιναν Άγιοι!.. Χρόνια το δέντρο κρατούσε εφημερία, έξω της « Γούρνας - ανασκαφής »... το λαδάκι του πιο παλιά που παρήγαγε προοριζόταν για το ακοίμητο καντηλάκι της « Παναγίτσας » και στα ίδια χρόνια που γίνονταν παρακλήσεις κι΄όλονυχτίες, φιλοξενούσε πάνω στη γέρικη φλούδα του...το παγκάρι με τα μελισσοκέρια της ευλογίας ...Υπήρχανε όμως και μέρες ευλογητές...υπήρχαν και ώρες γαλήνιας προσδοκίας...που...να τονε πάλι!.. γέρων, γενειοφόρος - Βιβλικός Πατριάρχης σωστός - εμφανιζόταν καθήμενος στον κορμό της ελιάς...ποιός άλλος!.. μα ο γνωστός-άγνωστος Άγιος των « Καναλίων! »...Ψυχοσώστρα γαλήνη σκορπούσε τριγύρω, σ΄όσους ευλογημένους τυχόν και τον έβλεπαν...με τα μάτια του στυλωμένα μπροστά στην παλιά την ανασκαφή - μα και πάνω ψηλότερα, στους απόρρωγες των « Κανάλιων » Βράχους!..

Ο Προσμονάριος!..

Πάνω σε τούτους τους Βράχους των « Καναλίων », ασκήτευε - μοναχός Βατοπεδινός ο Νεόφυτος - αυτός που μας έφερε το άγιο Εικόνισμα της Παναγίας « Παραμυθιάς » - αυτός που ασκούσε το διακόνημα « Προσμονάριου » ( φύλακα ) της Εικόνας...αυτός « ο πρώτος ακούσας την φωνήν της Θεοτόκου δια του στόματος της αγίας αυτής εικόνος »...Ήταν τα χρόνια που η Καστρινή Λίμνη κατέβαινε σταδιακά μ΄αργούς ρυθμούς κάτω στην παραλία...και που στο Νεόφυτο μοναχό - στη ζώνη κι΄όλας των « Καναλίων » - δεν θα ΄ταν άγνωστη η Επισκοπή ( ως μάλλον υπάρχουσα τότε )... Ο μοναχός βέβαια Νεόφυτος, προς το τέλος της ζωής του ( με εντολή της Παναγίας ) γύρισε πίσω στο Βατοπέδι ( την Μονή μετανοίας του ) κι΄άγιασε, τιμώμενος στις 21 Ιανουαρίου...όμως στην ευσέβεια του λαού μας που βαστάει βαθύριζες παραδόσεις...τις μυθοποιεί...τις αγιοποιεί και τις ευλαβείται... η παρουσία του « Οσίου των Βράχων » παρέμεινε στην θρησκευτική αγιολατρεία, την τοπική μας λαογραφία και στην ριζωμένη μας πίστη!..

Και μια Αγία!..

Γειτόνισσα ευλαβής η θειά μας...( άλλη συγχωρεμένη Λιμνιά ), συνήθιζε τα παραγιόρτια συνήθως που δεν λειτουργούσαν, ή που η ίδια δεν πήγαινε εκκλησιά...συνήθιζε να πηγαίνει δροσούλα - σύθαμπο ακόμα πρωί - στην « ανασκαφή » και ν΄ανάβει για το καλό τα καντηλάκια της «Παναγίτσας »... Καθώς ανέβαινε τ΄ανήφορο μονοπάτι της ρεματιάς ( τότε η πρόσβαση ήταν πολύ διαφορετική ), εκεί κάτω από μια τεράστια συκιά πλάϊ στο φράχτη του τότε Κοτσίδα...μια νεαρή γυναίκα με εντυπωσιακά λαμπερά μάτια, μεταξωτή κρεμεζί καλύπτρα, βαθυπράσινο ποδήρη χειτώνα με πορφυρό μανδύα στις πλάτες...στέκοταν σοβαρή, γλυκιά και μειλίχια...και - ως να την προσκαλούσε - μαγνητικά θαρρείς πως την κοίταζε!.. Η καλή θειά μας πανικοβλήθηκε!.. Ποιά ήταν αυτή η καλοντυμένη αρχόντισσα, τόσο ακόμη αχνά, κάτω απ΄την συκιά που μαυλιστικά θαρρείς και την προσκαλούσε!.. Η ρεματιά...η περίεργη ώρα...και προ παντός η πάντα βαρύσκιωτη αγριοσυκιά...της ΄δώσαν « φτερά » ν΄αποδράσει!.. Έξαλη έτρεξε σαν ξημέρωσε στις γειτόνισσες... και...« το και το! »... « Ξωτικό είδες!..Ανεράϊδα!..Καλά έκανες κι΄έφυγες! »... Να όμως που στον ύπνο της - το ίδιο μάλιστα βράδυ - παρουσιάστηκε η αρχόντισσα-κοπελιά... παραπονούμενη, λέγοντας : « Γιατί κυρά (τάδε...) δεν ήρθες ν΄ανάψεις το καντηλάκι μου;..Είμαι κι΄εγώ εκεί! »... Παραξενεμένη - ίσως και φοβισμένη τώρα περσότερο - η ευλαβής Λιμνιώτισσα, έτρεξε για εξομολόγηση στον πνευματικό της...« Το και το! »... Και να τώρα που ο σεβάσμιος ιερεύς, αφού της ζήτησε λεπτομερή περιγραφή της μορφής και των ενδυμάτων που φόραγε...( της έδειξε μάλιστα από Συναξάρια κι΄εικόνες )... ανέτρεψε τώρα τα πάντα!.. « Ευλογημένη μου ( είπε ) είδες κάποια απ΄τις τοπικές μας Αγίες!..ή την Αγία Παρασκευή...ή την Αγία Κυριακή...ή την Αγία Μαρίνα, πιο πέρα! »... Που σίγουρα έχει κι΄αυτή το παρεκκλήσι της μεσα στο βυθισμένο μας Μοναστήρι των « Καναλίων! »...

Θρύλοι ατέρμονοι!..

Φώτα - ολόφωτα στην ανασκαφή... κινητά ή ακίνητα - μυστήρια φώτα!.. Αγριοβλάστηση σύσκια ( τότε ) σ΄όλο το μάκρος της ρεματιάς..μαζί μ΄ αγριοσυκιές - τα βαρύσκιωτα δέντρα αυτά του Ιούδα!.. Μυστικά κελαρύσματα - χθόνιοι ψίθυροι του νερού - αντίλαλοι που παράπεσαν μέσα στο ρέμα...Μισγάγγειοι κρότοι και θόρυβοι - μαζί με του νταμαρτζή στεντόρεια την φωνή....« βάρδα φουρνέλοοο! »... Σουρσίματα διάσπαρτα... λιθοβολητά απ΄το πουθενά, ή από δέντρα στοιχειά του πευκώνα... Νιαουρίσματα πάλι απροσδιόριστα, ή γρυλίσματα σκύλων αδέσποτων από παγάνες κρυφές...ή παράδοξα κλάματα από μωρά - άλλο μυστήριο και τούτο!.. Κι΄άλλα πολλά - πάρα πολλά - από τον « κόσμο του φαραγγιού » - απόκοσμο κόσμο!..

Ιστορία - Λαογραφία...

Είναι γεγονός, πως η κάθε μας πράξη καταγράφει την ιστορία της. Και τούτο δηλ. το σύνολο όλων των γεγονότων - απ΄όλους μαζί - είναι η ίδια η Ιστορία!.. Που εμείς την δημιουργούμε - αλλά που δεν την βιώνουμε!.. Κι΄αυτό πάλι, γιατί η μυθοπλαστική - ( η καλλιτεχνική αν θέλετε ) - αντίληψη της ψυχής, την μορφοποιεί...την μεταπλάθει αισθητικά σε παραμύθια και θρύλους... Αυτοί αποτελούν την Λαογραφία μας - τον Λαϊκό μας Πολιτισμό - και με τούτον βιώνουμε!..Πάρτε παράδειγμα : Θαυμάζουμε ένα κτίριο ( ένα σπίτι )...με τα κεραμιδάκια, τα χρώματα, τα πορτοπαράθυρα με τις γρίλιες, τα γραφικά μπαλκονάκια του... Ακόμα πλέκουμε και κισσούς, φυτεύουμε και γεράνια, πολύχρωμα βάζουμε λουλουδάκια σε γλάστρες!..Κι΄ύστερα λέμε...« Τι όμορφο σπίτι! »... ( και δεν λέμε...« τι κολώνες, τι μπετά, τι τσιμέντα! »...γιατί τούτα δεν φαίνονται! )...Αυτό είν΄η Λαογραφία... Όσο για την σκελετική Ιστορία...ε! αυτή την θαυμάζουμε εκ των υστέρων, μετά... από έναν καταστρεπτικό - ας πούμε - σεισμό ( που το σπίτι δεν έπαθε τίποτα )...λέγοντας...« τι αντοχή!..τί γερό κτίσμα! ». Αυτό είναι η Ιστορία!..

Και ο Παπαδιαμάντης...

Όμως ήρθε η ώρα να κλείσει και τούτο το « Κανάλιο » θρυλικό μονογράφημα... Οι Μεγάλες Γιορτές πλησιάζουν...Κι΄ο κυρ-Αλέξανδρος παραμένει - και περιμένει - διαχρονικός και επίκαιρος!.. Όχι τίποτε άλλο δηλαδή...αλλά για να στηρίξει και τους δικούς μας « Καναλιώτικους θρύλους! »...που δεν τους βλέπουν πια σήμερα και δεν τους εξιστορούν... παρά μονάχα...

...« όσοι ήταν καθαροί τον παλαιόν καιρόν...και στα χρόνια μας οι ελαφροΐσκιωτοι! »...

Δ.Α. - « Ελύμνιος »



Πηγές : « Το Ελύμνιον » Ν.Μπελλάρα - « Η Επισκοπή Καναλίων » Χρυσόστομου Θέμελη ( Μητρ. Μεσσηνίας ) - « Εκκλησίες & εξωκλήσια της Λίμνης » ( κείμενα Δ.Α. ) - « Νεόφυτος Προσμονάριος » Ορθόδοξος Συναξαριστής - « Όσιος Δαβίδ - Γέρων » Ορθόδοξος Συναξαριστής -Εγκυκλοπαίδεια « Πάπυρος Λαρούς » - Λεξικά - Διαδίκτυο - και βασικά αρχειακό υλικό Δ.Α. από ενθυμήματα και παραδόσεις παλιών...

Σημειώσεις : α). Το κείμενο θεωρείται ως συνέχεια του προηγηθέντος κειμένου με τον τίτλο « Παναγίτσα των Καναλίων - ιστορημένα και ανιστόρητα » fb.elymnios 19/9/΄23, γι΄αυτό και συνοδεύεται από την ίδια φωτό. β ). Το κείμενο ( και η φωτό ) αναφέρονται στο μορφολογικό τοπίο της περιοχής - πριν από την μεγάλη πυρκαγιά - καλοκαίρι του 2021. Το τοπίο - « προς στιγμήν » - μπορεί να καταστράφηκε...όμως οι διαχρονικό τητα των θρύλων του - όχι!..

Στη φωτό : Το εικονοστάσι - τοπόσημο αγιολατρείας και μυστηρίου, με φόντο τον βόρειο Βράχο των Καναλίων. ( Της Ανθής Αποστόλου ).