Ο ΙΕΡΟΣ ΓΑΜΟΣ « ΝΥΜΦΙΚΟΝ » ΤΟ ΕΛΥΜΝΙΟΝ

 

Ακούει κανείς!..

Γράφει ο Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος »

Σε μια από τις ισχυρότερες ετυμολογικές προσεγγίσεις της ονομασίας του ΕΛΥΜΝΙΟΥ ( ή και ΕΙΛΥΜΝΙΟΥ ) του αποκαλουμένου « Νυμφικού »... φέρεται η ορθολογική ετυμολόγηση, ως το Νυμφικόν ( το νυφιάτικο ) Ύμνιον ( ύμνος , τραγούδι - εδώ γαμήλιο ) των Ελ... ( Ελλών ή Ελλόπων ), από τα πρωταρχικά αρχαία φύλα που κατοίκησαν τούτη την μεγαλόνησό μας, προσδίδοντα τότε και την επικρατήσασα ( μεταξύ άλλων ) ονομασία της Ελλοπίας ( αλλά και ξέχωρα ομώνυμο πόλισμα - το Ελλόπι - ταυτιζόμενο ίσως προς την προϊστορική Ιστιαία. Ο Υμέναιος λοιπόν, δεν είναι κι΄αυτός, παρά το γαμήλιο τραγούδι που ανέμελπον κατ΄ άνοιξην και κατ΄έτος, σε χώρους λατρείας της Ήρας και του Διός, όπου ετελέσθη η « οχεία » - ήτοι το περιπαθές ερωτικό σμίξιμο του θεϊκού ζεύγους... Και αυτό αναφέρεται μεν ότι συνέβη στο Ελύμνιον...αλλά μη έχοντες άλλες πληροφορίες ( πέραν των γριφωδών διασωθέντων λημμάτων ), θα μπορούσαμε να ανατρέξουμε και στην ΌΧΗ της νότιας Εύβοιας ( που σε μια εκδοχή η ετυμολογία της προέρχεται απ΄την αναφερθείσα ερωτική « οχεία » και συνάδει με την συνεκδοχή των κορυφαίων « Δρακόσπιτων » - ως « Ηραία » - Ιερά της Ήρας )... Ας ανατρέξουμε όμως και στην κοντινή - αντικρινή Βοιωτία, όπου εορτάζετο ο Ιερός Γάμος ( παράλληλα με Αργολίδα κι΄Αττική, Σάμο και Κρήτη κι΄« Ελευσίνια » - ίσως κι΄αλλού - τα « Θεογάμια » κι΄« Ιερογάμια » λεγόμενα ), με ιδιαίτερα εκάστου τόπου τελετουργικά.

Βοιωτικά...

Και να ένα εξ΄αυτών ( ετούτο της Βοιωτίας ) στις αρχές της ανοίξεως που εορτάζετο ο Ιερός αυτός Γάμος...

« Το άγαλμα της Ήρας ήτο εστεμμένον δια νέων ανθέων, κεκοσμημένον δια της λαμπράς νυμφικής εσθήτος ( νυφικό ), περιεφέρετο δε εν μεγάλη πομπή, συνοδευόμενον υπό της ακολουθίας του υμεναίου, ήτις ωδήγει την παρθένον εις τον θείον αυτής σύζυγον...». Και η αναπαράσταση αυτή δεν απεικόνιζε...παρά την παρθενικότητα της ανοίξεως και το ευεργετικό δαψιλές της σιγαλής εαρινής βροχούλας στο φυσικό περιβάλλον και στην γονιμότητα της φύσεως πάντων...ήτοι φυτών, ζώων κι΄ανθρώπων!..

Και ο Όμηρος!..

Η Ομηρική περιγραφή της συν-ενώσεως της Ήρας και του - υπό μορφήν κόκκυγος ( κούκου ) Διός - ( σε περίφημη νεοελληνική απόδοση του Ιάκωβου Πολυλά ), μας δίνει μια σκηνή απείρου κάλους!.. Ας την απολαύσουμε...

« Είπε και την ομόκλινην αγκάλιασε ο Κρονίδης ( Ζεύς ), και η θεία γη τους έβγαλε χλωρό χορτάρι νέο, κρόκον, τρυφύλλι τρυφερό και φουντωμένα κρίνα, που τους βαστούσαν μαλακά την γην να μην εγγίζουν, σ΄αυτά πλαγιάσαν με χρυσήν νεφέλην τυλιγμένοι, ωραίαν, όπου λαμπεραίς τους έρραιναν σταλούλες! »...

Πολιτιστικό πισωγύρισμα..

Πάνε κάπου 35 χρόνια τώρα - μια πολιτιστική γενιά! - όταν ανακοίνωνα την ιδέα αναπαράστασεως στη Λίμνη του Ιερού Γάμου, τόσο ως ένα εθιμικό του « Νυμφικού Ελυμνίου μας » ( στους αρχαίους λατρευτικό ) μυθικό γεγονός, αλλά και στην σημερινή μας διαφοροποιημένη πραγματικότητα, ως ένα φολκλορικό επιμελημένο δρώμενο, εντασσόμενο στις θερινές Φεστιβαλικές Εκδηλώσεις των ετήσιων « ΕΛΥΜΝΙΩΝ ». Τούτω τω λόγω... ευελπιστώντας και στην ποιοτική καταξίωση του πολιτιστικού μας « Ελύμνιου » Φεστιβάλ, πολλώ μάλλον έχων ως Φορέα του, το ( τότε υπάρχον ) « Πνευματικό Κέντρο του Δήμου ». Για μια τετραετία - παρ΄ότι υπήρξαν και κάποιες θετικές γνώμες - η ιδέα εγκαταλείφθηκε... Μια παρήγορη προσπάθεια επιχειρήθηκε κατά την επελθούσα τετραετία από προσκληθέν καλλιτεχνικό ζεύγος μοντέρνου χορού...αλλά το εντελώς ανημέρωτο κοινό μας - χωρίς καν να γνωρίζει το μυθικό γεγονός, ή να το διδαχθεί μέσω θεάτρου στα πλαίσια μιας κλασικής έστω παράστασης... έμεινε απαθές στην εικαστική του χορού απόδοση...και η εκδήλωση ναυάγησε άδοξα... ( Σαφώς βέβαια.. έμεινε σαν θετική η « αρκεί προσπάθεια » που λένε! )...Σε ενδιαφέρουσες επί του θέματος συζητήσεις μας που είχα, με τον ( τότε ) συγκροτούντα τον Χορευτικό Όμιλο « Το Λύμνι » Ανδρέα Πέρη...ο έμπειρος καλλιτέχνης συναίνεσε θεωρητικά, αλλά αναλογίστηκε την σοβαρότητα και συνέστησε το προσεκτικό της διαδρομής στην πραγμάτωση ενός τόσο σοβαρού επιχειρήματος, ασχοληθείς στην συνέχεια με την δική του προσπάθεια συγκροτήσεως του χορευτικού... Το ίδιο ενδιαφέρον επί του θέματος έδειξε κάποτε ( περνώντας απ΄το Μουσείο μας ) η φίλη της Λίμνης γνωστή ηθοποιός Ντίνα Κώνστα, η οποία μου συνέστησε επαφή με τον τεχνοκριτικό του αρχαίου θεάτρου Κώστα Γεωργουσόπουλο ( « Μύρη » ) - κάτι που τότε ( περίεργα αδρανής ) ατυχώς - δεν επεδίωξα. Γιατί περιορίστηκα έκτοτε στις κειμενογραφικές - ιστοριοδιφικές - περιοδικές μου καταγραφές...και... Scripta manent!.. που όσο να ΄ναι...( « κάτι λέει » κι΄αυτό! )...

Στα σημερινά, τα δικά μας...

Στις πρόσφατες « μετα - πυριφλεγέθοντες » μέρες... και ενώ Κρατικά Προγράμματα - έστω πολιτιστικής ανακούφισης - απλωθήκαν στον τόπο μας...συναντήθηκα με Οργανωτικούς παράγοντες της Λυρικής ( και όχι μόνον ) και τους εξέθεσα τις ιστοριογνωστικές, αλλά και λαογραφικές μου απόψεις του Τόπου - παρέχοντάς τους και επί πλέον αρχειακό έντυπο υλικό. Δεν γνωρίζω πάνω σ΄αυτό περισσότερα, μα φαντάζομαι πως προσανατολίσθηκαν προς την γενικότερη - λαογραφική των θεμάτων - πλευρά.

Στη γη των Κρίνων...

Ως εκ τούτου, παρακολούθησα ηλεκτρονικά τα εντός των μισών Ιουλίου του « Πολιτιστικού Κηρέως » ( της Κρύας Βρύσης ) δρώμενα...που έδεσαν αγαστά και σπονδυλωτά πτυχές διαχρονικές του πανάρχαιου τόπου των Κηρινθίων και του ανθρωπίνου βιώματος...Ένα οδοιπορικό στην παράδοση και τους τοπικούς μύθους, στη γη, το νερό, το φως, σε μια τελετουργική διαδρομή του παρελθόντος μέχρι το σήμερα... Σίγουρα τέτοιες επαινετές προσπάθειες διδάσκουν και αφυπνίζουν!..

Κόκκυξ - ο Κούκος...

Τον είδα τις προάλλες, πίνοντας τον καφέ μου...βουβό... ζωγραφιστό... σκαρφαλωμένο σ΄εντυπωσιακό γκράφιτυ τοίχου, να εποπτεύει τον περίγυρο πάνω από μορφές κι΄ιστορικότητες του Τόπου μας...

Κούκος : Τον ξαναείδα τις προάλλες - τι σύμπτωση!.. πάλι βουβό... σ΄ένα μισοκλειστό πορτάκι κρεμαστού - του τοίχου ρολογιού - που μας χαρίσανε « αντίκα » για το σπίτι!..

Κούκος : Τον βλέπω όμως και πυρπολημένο τούτο τον καιρό...Βράχο - « λαλούσα Πέτρα » του Διός - μέσα στο Άλσος του το Ιερό ( καμένο τώρα και θλιβό! ), να προσκαλεί μαυλιστικά την αεράτη Ήρα... σε « Γάμο Ιερό! »...εδώ στον Τόπο του Νυμφώνα τους!.. Στο « Νυμφικό Ελύμνιο! »...

Όμως...χρειάζονται πολλές λαλιές και κελαηδίσματα μαυλιστικά, ακόμα!.. Γιατί - το λέει κι΄ο λαός - πως « ένας Κούκος μοναχός... δεν φέρνει καν΄ την Άνοιξη! »...

Αλήθεια!.. εκεί κάτω...ακούει κανείς;..

Δ.Α. - « Ελύμνιος »

Σημειώσεις :

α ). Ελύμνιον - Ειλύμνιον ( στήλη του Lolling ). Εντάσσεται στην διαφορά των αρχαίων διαλέκτων - βασικά Ιωνικής, Αιολικής, Δωρικής - αλλά και σε ποιητικές εκφράσεις ( π.χ. Ελίκη-Ειλίκη, ελίσσω-ειλίσσω, έλιξ- είλιξ, ξένος-ξείνος κ.α. ). Εάν πάλι δεχθούμε την ορθογραφή του « Ειλ », τότε οδηγούμαστε σε χρόνους Ηλιολατρικούς ( Ήλιος- Έλιος-Άλιος κ.α. ).

β ). Η Ομηρική περιγραφή της συνευρέσεως του Διός και της Ήρας στο Ξ της Ιλιάδος, αναφέρεται στην κορυφή του όρους Ίδη της Τρωάδος - σαφώς και παραλληλιζόμενη με άλλους τόπους διεκδικήσεως του μυθικού-θεϊκού γεγονότος.

γ ). Το αναφερόμενο γκράφιτυ βρίσκεται αριστερά και προ της εισόδου της Μονάδος « LIMNI » Boutigue Experience, ζωγραφισμένο σε τοίχο, με δεσπόζουσες προσωπικότητες και ιστορικότητες της Λίμνης. Την όλη σύνθεση επιστέφει ο Κούκος!.. Το γκράφιτυ καλλιτέχνησε με περισσή επιμέλεια ο ταλαντούχος συμπατριώτης μας Κων/νος Βήχος. Να συμπληρώσω βέβαια κι΄εγώ, πως όλα τούτα τα επί μέρους συνθετικά στοιχεία του γκράφιτυ ( προσωπικότητες κ.τ.λ.) προέρχονται από δημοσιεύσεις διαχρονικές, μα και από ιστοριοδιφικές καταγραφές του γράφοντος « Ε ».

Πηγές : « Ελληνική Μυθολογία » του P. Decharme, « Λεξικό Τελετών - Εορτών των Αρχαίων Ελλήνων » του Λ.Βρεττού, « Πρόσωπα - μυθολογικά, ιστορικά... » της Αμαλίας Μεγαπάνου, το « Ελύμνιον » του Ν. Μπελλάρα, δημοσιεύσεις του γράφοντος, καθώς και ιστοριο-λαογραφικές εκδόσεις του Τόπου. Σαφώς και λαογραφικές παραδόσεις ( τεθνεώτων ) παλιών.