ΕΛΥΜΝΙΟΣ: ΑΓΝΩΣΤΑ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ ΕΛΥΜΝΙΩΝ

( Περί « Γιγάντων! » )

Γράφει ο Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος »

Ο Κουταλιανός!..

Ο Παναγής ο « Ηράκλειος » - και συνάμα ο « Γίγαντας »... Που δεν ήτανε βέβαια Λιμνιώτης, που Αντωνίου ήταν το επώνυμό του, αλλά τον χαρακτήρισε ως πατριδωνυμικό του επίθετο, - το « Κουταλιανός » - καθώς προερχόταν απ΄το Μαρμαρινό νησάκι της Κούταλης... Από εκεί περνώντας στα τέλη του 19ου αι. με το ιστιοφόρο του πλοίο ο ναυτικός μας Λιμνιώτης Γιάννης Μανώλης, θα ερωτευθεί την « ωραία της Κούταλης » Ανθή Κόκαλου, θα την παντρευτεί και θα την φέρει στην Λίμνη...Σ΄αυτή θ΄αποκτήσουν παιδιά - και μάλιστα με την παντρειά της κόρη τους της Ελένης, θα συγγενέψουν με την οικογένεια των Τζουτζαίων ( δυναμική οικογένεια του Ελύμνιου - άλλου « Γίγαντα » του Αγώνα - Καπετάν Αγγελή Γωβγίνα )... Φέρεται πως η Κουταλιανή Ανθή, ήτανε συγγενεύουσα των Μαρμαρινών « Κουταλιανών »... ή - αν πάλι δεν ήταν - τους ένωνε οποσδήποτε η κοινή καταγωγή... Γι΄αυτό , όταν στα παλαιότερα του Μεσοπόλεμου χρόνια περνούσαν περιοδεύοντες εκείνης της εποχής « παλαιστές » προβάλλοντας σε δημόσιες επιδείξεις την μυική τους δύναμη και τα εντυπωσιακά τους κατορθώματα... οι Κουταλιανοί ( μάλλον οι γιοί του Παναγή... ο Έλληνας, ο Γιώργος, ο Αντώνης - και τούτοι παλαιστές ) φιλοξενούνταν στο Μανωλέϊκο ( Τζουτζαίϊκο ) σπίτι.

Ο Μόσχος!..

Ο Μόσχος λοιπόν - που το επώνυμο « κόλλησε » κι΄ως μικρό του - αυτός ήταν Λιμνιώτης Μικρασιάτης...και όχι! δεν ήτανε « Γίγαντας » - σαν τους Κουταλιανούς - ούτε και παλαιστής σαν κι΄αυτούς!..Ήταν ένας αρρενωπός - κοκκινωπός άνδρας, μετρίου προς το κοντό αναστήματος με γεροδεμένο σώμα ( παρά τα ολίγα επί πλέον κιλά του ), δυνατά μπράτσα και παλάμες που σφίγγαν ως μέγγενη!..και που όταν στους παραλιακούς καφενέδες και στα ταβερνεία συναγωνιζόνταν οι όποιοι αντίπαλοι μπρατσαράδες μαζί του στο χειροπάλεμα ( « μπρα ντε φερ » Γαλλικά - « αμφίμαχον χεροίν έριν » το λέει ο Αισχύλος )...σίγουρα το μετάνιωναν!.. « Σίδερα μασούσε ο Κουταλιανός...» κατά το λαϊκό άσμα κι΄έριχνε τα κανόνια με τα χέρια του κάνοντας παραστατικές επιδείξεις...όμως και επιδείξεις της μυϊκής του δύναμης έκανε κι΄ο δικός μας ο καλοκάγαθος Μόσχος - αυτός όχι από επαγγελματισμό - αλλά από ερασιτεχνικό ας το πούμε μεράκι και χούι... Αχθοφόρος, εργάτης του λιμανιού, φορτοεκφορτωτής στη Σκάλα των καϊκιών που μεταφέραν εμπορεύματα από Χαλκίδα και Βόλο...φορές κι΄ως λεμβούχος ακόμη προσέγγιζε το τότε επιβατηγό της γραμμής « ΚΥΚΝΟΣ » μεταφέροντας επιβάτες... Παιδί του λιμανιού και της πιάτσας ο Μόσχος - ψάρευε κι΄όλας - κερδίζοντας με μόχθο το μεροκάματο, με το γερό του κορμί και τα ατσάλινα χέρια του!..

Οι Γερμανοί κι΄η απόδραση!..

Όμως δραματική περιπέτεια κι΄ ανδραγαθία του Μόσχου, ήταν εκείνη που είχε κορυφωθεί προγενέστερα - στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής... Γιατί ο αδελφός του Θανάσης ήταν αγωνιστής στο πλούσιο τότε της Λίμνης Αντάρτικο, που σκοτώθηκε στην συνέχεια του αγώνα. ( με τ΄ όνομα σήμερα χαραγμένο μεταξύ των άλλων αγωνιστών, στο Μνημείο πεσόντων της Εθνικής μας Αντίστασης )... Εκ τούτου λοιπόν, το ακριανό τους της Κοκκινιάς προσφυγικό παραγκόσπιτο, δέχθηκε την « φιλική επίσκεψη » Γερμανών οπλισμένων Ναζί...

Στη « Γούρνα » της « Παναγίτσας »

Όμως ο Μόσχος αντέδρασε καίρια...και σαν αίλουρος ξέφυγε προς το βορ. ανατολικό φρύδι της παλαιάς ( του ΄30 - ΄31 ) της « Παναγίτσας των Καναλίων » ανασκαφής...Μα καθώς πίσω του οι οπλισμένοι Ναζήδες πυροβολούντες τον πλησιάζαν...ετούτος για να ξεφύγει...σβάρνισε - σχεδόν πήδησε - μέσα στην τεράστια « Γούρνα », πληγώθηκε, καταμάτωσε κι΄όλας...αλλά προσωρινά ξέφυγε!.. Και όχι μόνον προσωρινά...γιατί κατηφορίζοντας τα πρανή αναμέσω σκίνων και λιόδεντρων έφθασε ως την κοίτη του ρέματος που τότε ήταν ακάλυπτη από βορά ( ωςτην θέση του σημερινού Βουλκανιζατέρ « Λαστιχούλη » ).

Αντεργκράουντ!..

Από εκεί και κάτω, μέχρι την εκβολή του χειμάρρου στην θέση του σημερινού « Αφανούς Ναύτου, ο χείμαρρος ήταν καλυμμένος - δρόμος βατός - σχηματίζοντας την σημερινή ευρεία οδό Καναλίων...Ο Μόσχος τώρα χώθηκε στο υπόγειο τούνελ του υπονόμου και σε διαδρομή σκοτεινή αναμέσω βουρκόνερων και λυμάτων, έφθασε ως την θάλασσα ασθμαίνων, ταλαιπωρημένος και ματωμένος!.. Αλλά δίχως δεύτερη σκέψη ( δεν είχε κι΄άλλη επιλογή )... ρίχτηκε κολυμπώντας στην θάλασσα - όσο να μακρύνει απ΄την ακτή ( μην τυχόν και τον ΄δουν ) με αθώρητα μακροβούτια - κι΄ύστερα, όταν απομακρύνθηκε, με γερά αλαψαριανά... Ωσότου, πολύωρα έφτασε στην απέναντι κόστα!.. Με τα πόδια μετά, πήγε στην Αταλάντη... Ο κατοχικός μας Λιμνιώτης αυτός « Σκυλλίας! » σώζοντας την ζωή του, είχε επιτελέσει μαζί κι΄έναν τεράστιο άθλο, διανύοντας 10 και πλέον ολόκληρα ναυτικά μίλια!.. πληγωμένος...χωρίς σκάφος συνοδείας - αντίθετα μάλιστα με τον επικείμενο φόβο της εχθρικής καταδίωξης από θαλάσσης κι΄αέρος!.. Εδώ το Κατοχικό μας λαϊκότροπο γνωμικό...εύρισκε τώρα την πλήρη βεβαίωσή του!..

- Μπορείς να πηδήξεις απ΄την ταράτσα;..

- Αδύνατο!..

- Κι΄άμα σε κυνηγάνε οι Γερμανοί;..

- Ούουουουου!!..

Στην απελευθέρωση...

Να τονε πάλι στα ίδια στέκια της Λίμνης ο Μόσχος, θιασώτης των μυϊκών επιδείξεων και κυνηγός του ευκαιριακού μεροκάματου - χρόνια αναιμικά της ανασυγκρότησης, με τις δυσκολίες τους ( κι΄ιδιαίτερα... όσων είχαν το « στίγμα » του αντιστασιακού )...Φορές πίστωνε στα μπακάλικα μια χούφτα φασόλια...μια χούφτα φακή...αλλά σαν ήταν στου Ρούσσου το μαγαζί... φιλεύσπλαχνος από χαρακτήρα ο μακαρίτης κυρ-Κώστας, από συμπάθεια του τα φίλευε...

« Στα σαγόνια του καρχαρία! »...

Κάποτε του Κουταλιανού... ( στην Ισπανία θαρρώ, ή Αργεντίνα ), του ρίξαν΄ανύποπτα ν΄αντιμετωπίσει μια τίγρη ( άλλοι μιλάνε για ταύρο )...μα ο ηράκλειος Παναγής.. με την ρώμη και τα ατσάλινα μπράτσα του... κατάφερε να νικήσει!.. Και εύστοχα κάνω τώρα εδώ τον δικό μας Λιμνιώτικο « παραλληλισμό » - όχι βέβαια πως ρίξαν του Μόσχου κάτι ανάλογο - αλλά που ρίχτηκε ο ίδιος ο Μόσχος ( ο δικός μας ετούτος « Κουταλιανός » ) μέσα στην θάλασσα από την « Σκάλα που ψάρευε - παρ΄ότι χαλάγαν τον κόσμο τριγύρω παιδιά ρίχνοντας κούμιζες - όταν απρόσμενα στα νερά εμφανίστηκε ένα φοβήσιμο κήτος!..( Για ξιφία είχα ακούσει εγώ...καρχαρία υποστηρίζουνε άλλοι - πάντως όμως φοβήσιμος! )... Ο Μόσχος ( ενθυμούμενος ίσως πως πιο παλιά κάτω απ΄τα παραλιακά μας Σφαγεία, καρχαρίας είχε κατασπαράξει ένα νέο παιδί που κολύμπαγε τότε )...δίχως αναβολή πήδηξε στα νερά...και...άκουσον - άκουσον!.. τα ΄βαλε με το κήτος...που - είτε ξιφίας με το φοβερό ράμφος!..είτε καρχαρίας με τα πριονωτά του δόντια και τα σκληρά του πτερύγια! )...του καταχάραξε το κορμί...αλλά τα σιδερένια μπράτσα του Μόσχου...ήταν εκείνα που σωτήρια υπερίσχυσαν!.. Ναι!..έπιασε ζωντανό ένα κήτος!.. Πάντως τα παιδιά - προς στιγμήν! - σταματήσαν τις κούμιζες!..Κι΄όσο για τον παληκαρά καλόκαρδο Μόσχο!.. αυτός με χαρά επιδείκνυε το μισόγυμνο από χαρακιές πληγωμένο κορμί του... μα πιο χαρούμενος σίγουρα ήταν, για τα παιδάκια που γλύτωσε απ΄τα « σαγόνια του καρχαρία! »...

« Ζωγραφιές Ηράκλειες! »...

Η περίπτωση του Μόσχου - όχι μόνο της Λίμνης - αλλά του κάθε τόπου που διαθέτει την δική του λαϊκότροπη παλικαροσύνη, είναι φαινόμενο γενικό. Είναι ζήτημα πολλών παραγόντων, συγκυριών, συνθηκών - ιδίως και τύχης - πως κάποιοι από αυτούς, εκμεταλλευόμενοι το ταλέντο τους, κερδίζουν την δημοσιότητα και την φήμη... « Ζωγραφιές Ηράκλειες » όλοι τους... όπως ας πούμε ο Κουταλιανός και οι κάθε « Τζιμ-Τίγρηδες » - περιοδεύοντες αθλητές )... Οι άλλοι μένουνε αφανείς και μικροτοπικά σχολιάζονται απ΄τις κλειστές κοινωνίες...είτε περνούνε φορές - ως καλή ώρα - στα σκιαγραφήματα τοπικών λαογράφων ( σαν και τούτο που κάνω τώρα εγώ )...Και θα μπορούσα κι΄άλλους « μικρούς Ήρωες » να σκιαγραφήσω...όπως τον γιγάντειο Συλιβέστρο που ανημπορώντας να τιθασεύσουν, τον ξαπλώσαν με σφαίρες νεκρό κάτω απ΄τις « Καμάρες »... όπως τον φημισμένο γιγαντόσωμο « Γώγο »...όπως το ναυτικό Μελέτη Γαρέφαλλο, που όταν ταξίδευε σε τουρνέ για τον Καναδά ο πρωταθλητής βαρέων βαρών Ανδρέας Λαμπράκης ( ερχόταν συχνά και στην Λίμνη ), προπονιόταν στα ταπαρισμένα αμπάρια του πλοίου μ΄αντίπαλο τον Μελέτη... ή όπως τον φοβερό στο δέμας αντιστασιακό Μωραΐτη που σκοτώθηκε άδοξα σε ατύχημα,..

Επιμύθιο - ( resume )...

Κλείνοντας το μικρό αφιέρωμα στον μακαρίτη συμπατριώτη μας Μόσχο...ομολογώ πως περιορίστηκα στα εντυπωσιακά του και μόνον κατορθώματα, αυτά που έπραττε με το γερό του κορμί, την καρδιά, αλλά και πάντοτε με την απλοϊκή - καλοσυνάτη διάθεση της ψυχής του, την ζυμωμένη αντάμα και με τα πάθη της προσφυγιάς!.. Αυτά λοιπόν θαρρώ πως αρκούν...αφού συνηθίζω ( κάθε φορά διακριτικά ) να σέβομαι το απαράβατο της ιδιωτικής πάρα πέρα ζωής των « ηρώων μου ». Το κοινωνικό όμως βίωμα - ιδιαίτερα του ενάρετου συνανθρώπου - που συντελεί στο καλό, παραδειγματίζει κι΄επηρεάζει το σύνολο... είναι αυτό ακριβώς που αξίζει καταγραφής... Κι΄αυτό κάθε φορά είναι που πράττω!..

Δ.Α. - « Ελύμνιος »

Πηγές : Εγκυκλοπαιδικές - Διαδικτυακές - ατομικό Αρχείο Δ.Α. - Αφηγήσεις παλιών κ.α.

Ευχαριστίες οφείλω - Α ). Στην καλή φίλη - νυν Πρόεδρο της « Ε.Λ.Ε. » - κα. Χαρίκλεια Βλαχάκη-Μπελλάρα ( εγγονή του Ιστορικού Νικ. Μπελλάρα ) για τις εκάστοτε πολύτιμες πληροφορίες που μου παρέχει στα πονήματά μου. Β ). Στον μακαρίτη παλαιό Πρόεδρο της «Ε.Λ.Ε. » Κων/νο Ρούσσο ( απεβίωσε αιωνόβιος ) που μου διηγήθηκε πολλά απ΄αυτά που εξέθεσα, καθώς και σε εξ΄αγχιστείας συγγενείς μου Μικρασιάτες.

Στην φωτογραφία : Λίμνη. Κολυμβητής του 8ου « Σκυλλία 2018 - διάπλους βορ. Ευβοϊκού » τερματίζει επίσημα κι΄ασφαλής την διαδρομή των 10,5 ναυτικών μιλίων Λίμνης - Λοκρίδας. Τον είχε όμως προλάβει « ανεπίσημα και ανασφαλής » ο Μόσχος...75 χρόνια πριν - στην Γερμανική Κατοχή!.. ( Η φωτό, της Ανθής Αποστόλου ).