ΕΛΥΜΝΙΟΣ : ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ « Μαυροθαλασσινά »

 

Γράφει ο Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος »

 

« Θάλασσα, μαύρη θάλασσα, με τα πικρά νερά σου, πες μου (τι) ΄πέρασε απ΄αυτά τα μαύρα κύματά σου!.. »

Α. Βαλαωρίτης

 

Ολίγα γεωγραφικά

« Μαύρη Θάλασσα »...των αρχαίων - πρώτα ο αφιλόξενος Άξεινος Πόντος - κι΄ύστερα ( κατ΄ευφημισμόν ) ο φιλόξενος Εύξεινος - αναμέσω Ευρώπης κι΄Ανατολής - ( με επέκτασή του την Μαιώτιδα - θάλασσα του Αζόφ )...κι΄ας ήταν καλά οι Μιλήσιοι κατά τον 8ο π.Χ.αι. που αποικίσαν τριγύρω του και με πόλεις ονομαστές εκπολιτίσαν τα άγρια φύλλα που τότε τον κατοικούσαν... Α! ναι...κι΄οι πιο παλιοί αχρονολόγητοι Αργοναύτες ( φωτό ), που πρώτοι επισκεφθήκανε την Κολχίδα ( σημερινή Γεωργία ) - στις άκρες του τότε γνωστού κόσμου...

 

« Μαύρη Θάλασσα »...δυό φορές πλατύτερη του Αιγαίου σε έκταση...αλλά κι΄ένα Αιγαίο 2,5 φορές βαθύτερο απ΄αυτήν...Ο Πορθμός του Βοσπόρου την συνδέει με την Προποντίδα, κι΄ο Πορθμός του Ελλήσποντου με το Αιγαίο και την Μεσόγειο... Αποδέκτης μεγάλων ευρασιατικών ποταμών - όπως του Ντον, του Δνείπερου, του Δούναβη κ.α. - περιορίζεται απ΄τα όρια σήμερα, μεταξύ Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Ουκρανίας, Ρωσίας, Γεωργίας και Τουρκίας...Έτσι, Νεάγκρα Μάρια την θέλουν οι Ρουμάνοι, Καρα-ντενίζ οι Τούρκοι, Mare Maggior την σημειώνουν οι Ευρωπαίοι στους χάρτες τους, Μαύρη Θάλασσα την θέλουν οι νέο-Έλληνες...

Πόλεις, Πολίσματα και λαοί...

 

Γύρω - τριγύρω της ευδοκιμούν λιμάνια και ιστορικές πολιτείες...όπως, Σαμψούντα και Τραπεζούντα, Μπατούμι και Σότσι, Νοβοροσίσκ’ και Κιέρτζο, η πασίγνωστη Οδησσός - αλλά κι΄η Κωστάντα, η Βάρνα, ο Πύργος (ας περιλάβω και του Βοσπόρου την Κωνσταντινούπολη)...Διαχρονικά ένα μωσαϊκό λαών και πάμπολλα φύλλα κατοίκησαν - τριγύρω κι΄αυτά...Χετταίοι και Κάρες...Θράκες και Έλληνες... Σκύθες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί... Γότθοι και Ούννοι και Άβαροι... Βαράγγοι, Σλάβοι και Βούλγαροι...Γεωργιανοί, Τάταροι, Οθωμανοί, Ρώσοι...

 

« Εύξεινος Πόντος »...

Να, εδώ πλεύσαν οι Αργοναύτες...μετά βασάνων εδώ περάσαν τις « Πλαγκταίς Πέτρες » τις Συμπληγάδες...εδώ λεν’ πως ο Όμηρος τοποθετούσε την Σκύλλα και Χάρυβδη - άλλοι θέλουν τα μυθικά τούτα Τέρατα στο στένεμα Ιταλίας και Σικελίας...ενώ σύγχρονοι πρωτοπορούντες ερευνητές ( γιατί υπάρχουν κι΄αυτοί )...τοποθετούν τα Αργοναυτικά και Ομηρικά γεγονότα, στην προ-Κολομβιανή Αμερική!.. 

 

Με φορτίο σιτάρι...

Ή θα ΄ταν χρονιές ακαρπίας των σιτηρών της Ρωσίας ( σιτοβολώνων Ουκρανίας, Γεωργίας ), ή προδρομικοί « τριγμοί » της τότε Σοβιετικής Ένωσης ( κάπου αρχές του ΄80 ), καθώς μεταφέραμε καραβιές σιτάρια από βόρεια και νότια Αμερική προς την βόρεια και νότια ΕΣΣΔ αντίστοιχα. Και τα ταξίδια μας αυτή την φορά ήταν προς την Μαυροθαλασσίτικη Σοβιετική Ένωση. Βατούμι, Νοβοροσίσκ’, Οδησσό. Ήσυχος κόσμος, με λιτότερο μεν τρόπο ζωής ( κάτι σαν τη δική μας εποχή του μεσοπολέμου )...αλλά με συνετά τα μέτρα και τα σταθμά. Θυμάμαι την απάντηση Ρώσου συντρόφου - σαν τον ερώτησα σχετικά... « Α!.. είπε. Εσείς εκεί κάτω...είσαστε πολλά πορτοφόλια...Εμείς εδώ είμαστε ένα!..» - κι΄αναρωτήθηκα αν ο Ιβάν είχε τα δίκια του... Πολυσύχναστος υδάτινος δρόμος τούτα τα μέρη...Όχι μονάχα στο σταυροδρόμι του αρχαίου κόσμου - μα και του σημερινού... Κι΄ήταν χαρά να συναναστραφείς με Έλληνες Ποντίους που διαμένανε πάππου - προς πάππου στις « εύξεινες » φιλόξενες πατρίδες τους... αλλά και να γνωρίσεις τα ιστορικά και τις ανθούσες κάποτε επιχειρηματικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, του από χρόνια εκεί περνο-διαβαίνοντος, είτε και διαμένοντος διάσπαρτου ελληνισμού... 

 

Για λίγο ο Παναγιώτης Σπάρης

Πιάνοντας το Νοβοροσίσκ’ ( αρχαιοελληνική αποικία κι΄αυτό - η Μπάτα ), ο νους μου αγναντεύοντας πήγε στα λίγο μεσογειακότερα - στο Αρμαβίρ - την παροικία την « Λιμνιώτικη » του Παναγιώτη Σπάρη...Μεγαλοεπιχειρηματίας ο Π. Σπάρης στις μόλις αρχές του περασμένου αιώνα είχε αποβεί τοπικός - του Αρμαβίρ μα και της Λίμνης Δωρητής - Θρησκευτικός και Εθνικός ακόμα ευεργέτης!.. Η εκεί Λιμνιώτικη ομογένεια με επικεφαλής τον Παναγιώτη Σπάρη, είχε οργανωθεί από λοιπούς Σπαραίους, τους συγγενείς τους Χρυσανθαίους.. ομοίως και με Μπογιατζαίους... κι΄άλλους απασχολούμενους συμπατριώτες μας Λιμνιώτες.. Λένε πως κάπου εκεί, αντάμωνε ο διανοούμενος « Ελύμνιος » Καθηγητής Ιωάννης Βοϊατζής ( λέγε « Μπαρμπα Σοφός » ) τον σε δυσμένεια πεσόντα και της Τσαρικής Εκκλησίας αφορισθέντα Λέοντα Τολστόϊ!.. Εκεί, σαν μάθαν’ οι απόδημοι, πως στήσανε στην Λίμνη άγαλμα του Ήρωά τους Αγγελή Γωβιού...στήσαν κι΄αυτοί στο Αρμαβίρ... ομοίως προτομή του!..Αυτά, μέχρι την « Κόκκινη Επανάσταση ». Γιατί μετεπαναστατικά τα πράγματα διαφοροποιηθήκαν...

Μαρινέροι της Λίμνης...

 

Παραπλέοντας το Κιέρτς ( των Μιλησίων το Παντικάπαιον ) - πορθμό στην Μαιώτιδα ( κι΄αυτή των αρχαίων ) - αναθυμήθηκα ημερολογιακές περιπέτειες της γολέτας « Μαριγώ » ( 1886 - 1897 ) των Λιμνιωτών Ζωπουλαίων, αρμενίζοντας με τα πανιά στα μαυροθαλασσίτικα εκείνα σταυροδρόμια και στα ραγάνια της θύελλας...όπως αξεπέραστα στο παρελθόν τα περιέγραψε η πένα το Ανδρέα Καρκαβίτσα!..

« Σίφουνας! έφριξα. Ακουστά είχα τα θάματά του, πως σαρώνει ό,τι λάχη στο διάβα του. Σχίζει πανιά, ρίχνει κατάρτια, γονατίζει πλεούμενα. Τώρα τον έβλεπα με τα μάτια μου!.. ».

Αναθυμήθηκα πάλι το ναυάγιο του Μπενετέϊκου εκείνου ιστιοφόρου στο Σουλινά - απ΄την αντικρινή της Ρουμανίας μεριά - στο Δέλτα του Δούναβη, στοιχεία που κάποτε μου ΄δωσε να διαβάσω ο αλησμόνητος καπετάν Παναγιώτης απ΄το Αρχείο της Λίμνης... Κι΄απ΄τα ταξίδια του δικού του παππού, με την όμορφη σκούνα - την « Αντζουλέτα »...

«...φάνηκε πως η ανατολή είχε κάνει κάσσα και μέσα κατά το μαΐστρο άστραφτε το πέλαγος. Κατά τις τρεις το πρωί άρχιζε και φύσαγε το τραμουντανικό... μέχρι να ξημερώσει έκανε τον καιρό ξύδι!..».

Μα κι΄ενθυμήματα μαυροθαλασσίτικα των καρβουνιάρικων εκείνων ατμόπλοιων με την υψηλή τσιμινιέρα ( αρχές του περασμένου αιώνα ) απ΄τον απόμαχο θερμαστή πατέρα μου... Ενθυμήματα της Σαμψούντας και Τραπεζούντας, της Κωστάντζας, του Πύργου, της Βάρνας, του Νικολάιεφ και της ονομαστής - πασίγνωστης για τους Έλληνες - Οδησσού!.

 

Οδησσός η « κοσμοπολίτισσα » του Ευξεινου Πόντου

Που όταν την αναφέρει ολάκερος ο ελληνισμός...μια χρυσοκλωστή κρέμεται απ΄τα χείλη του!.. Και δεν θα σταθώ ούτε στην προγονική της καταγωγή απ΄την ελληνική κι΄αυτή αποικία του 6ου π.Χ. αι. της Ορδησσού ή Οδυσσού...ούτε στα λαμπρά της μνημεία κι΄αξιοθέατα... την μπαρόκ και ροκοκό Όπερά της...το Αρχαιολογικό της Μουσείο ( που θαρρείς και βρίσκεσαι στο γεμάτο Ελλάδα « Εθνικό ( μας ) Αρχαιολογικό »...ούτε στο Ναυτικό της Μουσείο που σε υπερμεγέθη μοντέλα εκτίθενται τα πλοία της Ρωσικής ( Τσαρικής τότε ) Αρμάδας... Όχι! Ανηφορίζοντας τις ιστορικές Σκάλες Ποτέμκιν ανάμεσα σε λοφώδη δεντρόφυτα, βρήκα στα παγκάκια του αλσυλλίου αγαθές - ήσυχες οικογένειες να ρεμβάζουν με τα παιδιά τους το λιμανάκι της πόλης, μασώντας ηλιόσπορα...Σκηνή κάποιου ρομαντικού παρελθόντος της Λίμνης για ΄μένα!.. Κι΄ήτανε τόσο ήσυχα!.. Ρώτησα - « για το Ελληνικό Μουσείο » ( τους είπα ) - κι΄αυτοί με κατατοπίσαν ευγενικά... Ήτανε τότε σ΄ένα προχειρότερο χώρο ( σήμερα έχει μεταφερθεί ) σε μια συνοικία Ελληνική...σπιτάκια μ΄εξώστες διόροφα, κληματαριές και μπαντζούρια...που κάπως μου θύμιζε μικροαστή κωμόπολη, ή γραφικά σπιτάκια της Αναφιώτικης Πλάκας...Στάθηκα σε δυό σκαλοπάτια ισόγεια - και παρά την ασφαλιστική αλυσίδα και το κλειδωμένο λουκέτο, χτύπησα δίχως ελπίδα το ρόπτρο-χεράκι διπλά... Πλαϊ μου μια ταμπέλα, δίγλωσσα με πληροφορούσε - Ρωσικά και Ελληνικά :

ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Ανατρίχιασα!..από συγκίνηση βέβαια...Αν και ανέλπιδα, η πόρτα άνοιξε ελπιδοφόρα!.. Η επιμελήτρια βλέποντας έναν μοναχικό Έλληνα επισκέπτη ( ως είδε - και ναυτικό )... με υποδέχθηκε ευγενέστατα και με τη γλώσσα της Esperanto των ναυτικών, με ξενάγησε ευχαρίστως... Σαν προχειροστημένη η έκθεση ( και εν αναμονή μεταφοράς ) περιορίζονταν σε μια και μόνον αίθουσα στα δύο χωρισμένη μ΄ένα ψευδοδιάφραγμα - παραβάν. Στο πρώτο χώρισμα ένα προσκυνητάρι με ένα κέντημα κοφτό κι΄ένα εικόνισμα, σ΄ένα μικρό τραπέζι δίπλα του ο όρκος των Φιλικών και κάποιο καλαμάρι...στον τοίχο πίσω απ΄το προσκυνητάρι τα γριφώδη εμβλήματα στο λάβαρο των Φιλικών. Ένας πίνακας ( νομίζω ο γνωστός του Τσόκου από τον όρκο του Κολοκοτρώνη ) δέσποζε κρεμαστός και κάποιες άλλες λεπτομέρειες που τώρα δεν θυμάμαι... Στο δεύτερο χώρισμα φιλοξενούνταν φωτογραφικό υλικό από την Εθνική Αντίσταση, με τα πορτραίτα του Άρη Βελουχιώτη, του Στέφανου Σαράφη, του Ενοσυμβουλίου των Κορυσχάδων κ.α. αντιστασιακά ντοκουμέντα του ΕΑΜ και ΕΛΑΣ. Ύστερα αποχαιρέτησα την ξεναγό, το Μουσείο...και λίγο μετά την αγαπημένη Οδησσό με τα καλύτερα συναισθήματα... Ας την συνοδεύουν και σήμερα ευχολογικά στα πάθη της που βιώνει...για το καλό του Ελληνισμού, του Πολιτισμού και της Ανθρωπότητας...

« Σκυλοπνίχτης...»

 

Μ΄ένα μικρό καραβάκι ( των μόλις 2,5 χιλ.τόνων ) που ήμουν - σωστός « σκυλοπνίχτης! » - ( και που δεν ήταν για την « Μαύρη Θάλασσα » ), κάναμε από παντού νερά!..Άρον - άρον με τον ανθυποπλοίαρχο καπτα-Γ... ξεμπαρκάραμε στο Μουργκάς ( Πύργο ) της Βουλγαρίας. Με τον σιδηρόδρομο - σε μια υπέροχη διαδρομή καταπράσινου - φτάσαμε στην Σόφια. Κι΄από ΄κεί στην Ελλάδα!

« Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γης...»

Την τελευταία φορά που άφησα τούτη την θρυλική - πότε « Εύξεινη » και πότε « Άξεινη Θάλασσα »...ήμουν σ΄ένα μεγάλο καράβι. Κι΄ήταν ανήμερα Πάσχα!..Κι΄ήταν πρωί που περάσαμε τις Συμπληγάδες και τώρα που περνούσαμε το Βόσπορο...κι΄ο μάγειρας στην πρύμη σε μεταλλικό κοφτό βαρέλι-ψησταριά ετοίμαζε τον οβελία...Ήτανε πάχνη, συνηθισμένη εκεί πρωινή...η « Πόλη των Πόλεων » ακόμη σ’ υπναγωγή, ετίναζε τον ύπνο από τα βλέφαρά της... Ακουμπισμένος στα ρέλια ξέκρινα στη θολούρα τον « Μέγα Ναόν » - την Αγια-Σοφιά!.. Ανήμερα Πάσχα...βουβός!.. Όχι! Δεν θα πήγαινε ο αυτοκράτορας σήμερα να ομολογήσει την πίστη του!.. Ούτε να λειτουργήσει ο Πατριάρχης!.. Ένα φωτάκι κρεμαστό μπροστά στο τόξο της αψίδας της, κουνιόταν απ΄το ελαφρύ αεράκι σα ν΄αποχαιρετούσε εμάς και την Ελληνική παντιέρα του πλοίου μας...Αυθόρμητοι μου ‘ρθαν στα χείλη οι στίχοι του θρήνου...

« Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρίζεις...πάλι με χρόνους, με καιρούς...»... Α στο καλό!..βούρκωσα πάλι!..

 

Δ.Α. - « Ελύμνιος ».

 

Πηγές : Ατομικές ημερολογιακές σημειώσεις, αλληλογραφικά κ.λ.π. ενθυμήματα και βιώματα, χάρτες, Ημερολόγια ιστιοφόρων της Λίμνης, Εγκυκλοπαίδειες, Διαδίκτυο, ΑΙ, κ.α. Ερανισμοί στίχων και τινων αποσπασμάτων - Βαλαωρίτη, Καρκαβίτσα, Μπενετή, Παραδοσιακά.

Φωτό :

α) Η « Αργώ » περνώντας τις Συμπληγάδες - Διαδίκτυο.

β) Πάσχα - 198... Με πρωινή ελαφρά ομίχλη πλέοντας στα νερά της Κων/πολης. Στο βάθος του φόντου η Αγια-Σοφιά!..